“To Pimp a Butterfly”- Cuộc chiến với quỷ dữ

Lucifer, Satan, hay Beelzebub. Mọi người thường gọi những thực thể này với nhiều cái tên, và xuyên suốt lịch sử, những thực thể này luôn đại diện cho một thứ gì đó bên trong mỗi con người. Trong Kitô giáo, nhiều người tin rằng đây là một thiên thần sa ngã, một trong những sự sáng tạo tuyệt vời của Chúa, người đã quay lưng thách thức Đấng toàn năng và trở thành kẻ thù hàng đầu của ngài. Trong Do Thái giáo, Satan là một động từ theo nghĩa trừu tượng hơn, điển hình để mô tả hành động của sự cám dỗ. Còn trong Phật giáo, Ma vương (còn gọi là quỷ hay thần chết) là sinh vật bị nguyền rủa luôn cố gắng dụ dỗ Đức Phật ra khỏi con đường dẫn đến giác ngộ. Tóm lại, cả ba trường hợp trên ma quỷ luôn đại diện cho mọi sự tội lỗi, trần tục trong cuộc đời này

Và hình ảnh ma quỷ luôn là một trong những chủ đề bất biến trong hầu hết mọi loại hình nghệ thuật, như điện ảnh, thơ ca, văn học, âm nhạc. Và ở nhạc Rap, ta có thể điểm tên một số nghệ sĩ từng dùng hình ảnh của sự tội lỗi này như: Big L, 36 Mafia, Big KRIT, Jay Electronica, Earlcoat và …… Nhưng trong bài viết này, Kendrick Lamar và classic album “To Pimp a Butterfly” của anh mới là thứ tôi muốn nhắm đến

Nếu bạn chỉ mới nghe qua một vài lần, chắc ít ai sẽ nhận ra được sự xuất hiện của quỷ dữ trong album này. “To Pimp a Butterfly” chẳng khác gì một bộ phim dài do chính KDot đạo diễn, và thủ vai, hình ảnh của quỷ dữ được phác họa theo cách của anh, biến nó thành những hình dạng và cách hiểu khác nhau dựa trên triết lý, kinh nghiệm, tâm trí của anh.

Kendrick Lamar đã kể rất chi tiết về quỷ dữ trong album này, một câu chuyện bi thảm về một thanh niên da đen với tài năng được hứa hẹn về tiền bạc, danh vọng và quyền lực “vô danh”, để rồi cuối cùng bị lừa bởi 2 thực thể là Uncle Sam và Lucy (Sam biểu tượng cho những gã da trắng bóc lột nghệ sĩ. Lucy, cách chơi chữ của Lucifer biểu tượng cho ham muốn của con người). Cả 2 đều hứa với Kendrick mọi thứ mà anh ấy từng mơ ước trong thời gian lớn lên trong hoàn cảnh nghèo khó. Nhưng trên thực tế, tôi nghĩ rằng họ là những kẻ săn trộm coi Kendrick như một con vật ở vùng đất không phải của họ. Mong muốn duy nhất của cả 2 là mang lại cho anh ta những single đứng đầu bảng xếp hạng và tiền bạc, khiến Kendrick Lamar mất đi mục đích cuối cùng của mình.

• 

• 

Trong một loạt các ca khúc, lựa chọn nổi bật tôi nhắm đến sẽ là “Wesley’s Theory”, tại đây Sam đã ban tặng cho Kendrick một ngôi nhà, một chiếc xe hơi và nhiều thứ đáng giá khác. Những món đồ đắt tiền này khiến anh cảm thấy như đang đứng trên đỉnh của xã hội, khiến bản ngã của Kendrick nổi lên với “King Kunta”, để rồi thực hiện hành vi trả thù đốn mạt bằng cách sử dụng danh tiếng của mình để quan hệ tình dục với người bạn gái của kẻ đã giết bạn của anh ta trên “These Walls”. Và mãi đến con track “Momma”, Kendrick đã rap:

“I know everything, I know cars, clothes, hoes, and money
I know loyalty, I know respect, I know those that’s ornery”

(Tao đã nếm trãi mọi thứ, từ xe hơi, quần áo, gái và tiền bạc
Tao biết được sự trung thành, tôn trọng mà mọi người dành cho tao, và tao biết được điều đó khiến tao trông thật ngu ngốc)

Ở câu trên, Kendrick đã chứng kiến, ​​và trải nghiệm được tất cả mọi thứ trần tục trong cuộc đời này mà anh có được thông qua rap – và chính ác quỷ đã ban tặng cho anh những điều tuyệt vời này.

Tuy nhiên, ở verse cuối cùng của “Momma”, cũng như trường hợp của bài “How Much A Dollar Cost?”. Kendrick đã cho chúng ta thấy một thực tế rằng, người trần mắt thịt vẫn còn rất nông cạn, và ở Kendrick Lamar, sự hiểu hiết của anh vẫn còn rất hạn chế, ít hơn nhiều so với những gì anh từng tưởng tượng về mình trước đây:

“I know your life is full of turmoil
Spoiled by fantasies of who you are, I feel bad for you”

(Tao biết cuộc đời tụi bây đầy loạn cảnh
Bị nguyền rủa bởi những ảo tưởng về chính bản thân của mày, đến tao còn cảm thấy tội cho tụi mày đấy)

Một câu nói mang đầy triết lý hiện sinh, Kendrick đã nhận ra cách duy nhất anh có thể chống lại ma quỷ là thông qua việc nuôi dưỡng lòng tâm hồn và sử dụng nền tảng là chính mình, một nghệ sĩ giải trí được mọi người yêu thích để truyền bá thông điệp tích cực, và mô tả chính xác về những kinh nghiệm sống của mình.

Đến những ca khúc cuối cùng của album, Kendrick đã tạo nên một cái kết khá là đẹp, với hai con track là “I” và “Mortal Man”. Nhận ra ánh sáng nơi cuối con đường, anh như đã nhận ra cách duy nhất có thể chống lại ma quỷ là phải yêu bản thân và mọi người. Trong “I”, Kendrick rap:

“I love myself
When you lookin’ at me, tell me what do you see?”

(Tôi yêu chính mình
Khi bạn nhìn vào tôi, hãy nói tôi biết bạn cảm thấy gì?)

Mong muốn hòa bình giữa những người cùng sắc tộc. Đối với phiên bản live của “I”, một cuộc chiến đã nổ ra trong đám đông. Beat tắt, gằng giọng đầy phẩn nộ, Kendrick bắt đầu rap cappella (hát chay), anh giải thích lý do tại sao những đàn ông và phụ nữ da màu không nên tự làm hại lẫn nhau, và những người mang dòng máu Da đen nên tự hào về những di sản mà tổ tiên đã để lại:

“N-E-G-U-S description: black emperor, king, ruler, now let me finish
The history books overlook the word and hide it“

(Biết N-E-G-U là gì không: Hoàng đế da Đen, vua, người cai trị, bây giờ để tao nói cho xong. Sử sách đã quên, và giấu nó đi)

• Negus: Một thuật ngữ dành cho hoàng gia Ethiopia. Một danh hiệu dành riêng cho các vị vua châu Phi. Một danh từ đầy tự hào ngày nào đã bị thay đổi, lái thành “nigger” và được sử dụng kể từ khi nạn buôn nô lệ người da màu xuyên Đại Tây Dương, được sử dụng bởi những người da trắng, những kẻ phân biệt chủng tộc. Nhưng đến hiện nay, từ “nigger” đã được cộng đồng người Mỹ gốc Phi sử dụng lại như một thuật ngữ để thể hiện sự quý mến

Còn với “Mortal Man”, Kendrick kể lại việc mình đã cố xua đuổi ma quỷ khỏi bản thân, và mọi người xung quanh như thế nào? Anh dường như có thể nhìn xuyên qua mọi lời dối trá đã thổi phồng giá trị bản thân mình vào một thứ gì đó hào nhoáng.

“Let these words be your earth and moon
You consume every message
As I lead this army make room for mistakes and depression”

Với những câu này, Kendrick muốn tiếp tục nối tiếp Nelson Mandela trong việc truyền tải thông điệp (message) của vị lãnh đạo nước Anh. Người muốn lãnh đạo 1 đội quân đấu tranh cho chính nghĩa, nhưng đồng thời anh cũng nhận ra mình không hoàn hảo, vẫn còn nhiều lỗi lầm

Sam và Lucy đã cho anh mọi thứ, và khi mọi thứ vượt qua đỉnh điểm thì con người luôn đánh mất bản ngã của mình. Để chống lại những thực thể này, Kendrick đã tự tạo niềm tin, mục tiêu cho chính bản thân mình. Với phần outro của “Mortal Man”, Kendrick đã giải thích ý nghĩa của To Pimp a Butterfly, và cuối outro anh đã hỏi Tupac:

“The result?
Wings begin to emerge, breaking the cycle of feeling stagnant
Finally free, the butterfly sheds light on situations
That the caterpillar never considered, ending the internal struggle
Although the butterfly and caterpillar are completely different
They are one and the same”
What’s your perspective on that?
Pac? Pac? Pac?!”

Kendrick nghĩ rằng, nếu mỗi con sâu bướm dùng cách này để chống lại chính nó, dùng cái kén làm sức mạnh cho ý tưởng và sự sáng tạo, thì sâu bướm có thể nâng cao nhận thức của mình lên một mức độ vượt qua môi trường tự nhiên để hóa thành loài bướm. Cũng như trong xã hội này, thay vì kẻ nghèo giết người giàu, nếu người nghèo có thể sử dụng khả năng của bản thân để thay đổi hệ thống, thay đổi luật pháp, thay đổi cuộc chơi này thì chắc chắn sẽ có sự thay đổi.

Và ở cuối, Kendrick đặt cho người nghe một dấu chấm hỏi vì chúng ta không thể nghe được câu trả lời từ Pac. Mặc nhiên, ở đây ta có thể hiểu được ý của Kendrick, Pac vẫn luôn sống, ông sống qua âm nhạc của Kendrick Lamar (Anh đã ví 2Pac như chúa, như kiểu Chúa hiện hữu là nhờ vào đức tin của các con chiên). Vì trước đây anh đã từng đề cập đến giấc mơ về Pac, anh kể rằng Pac đã gặp anh và nói: “Hãy tiếp tục những gì bạn đang làm, đừng để âm nhạc của tôi chết”

Với To Pimp A Butterfly, Kendrick có thể nhìn xuyên qua được mọi cám dỗ, những lời nói dối — những lời nói đã thổi phồng giá trị bản thân của anh thành một thứ gì đó hào nhoáng, nhưng mỏng manh — Sam và Lucy đã cho anh tất cả mọi thứ, nhưng chúng vẫn chưa có được linh hồn (bản ngã) của Kendrick Lamar. Anh đã chống lại chúng bằng cách giữ vững niềm tin, mục đích cuối cùng trong cuộc sống của mình.