“ENDTRODUCING…” – Một trong những album HipHop Instrumentals hay nhất mọi thời đại

Nói về việc sampling ở Việt Nam, ta có thể lấy vài ví dụ tiêu biểu như Sol’bass lấy nhạc Việt thập niên 60s-80s để sample trong series “Chơi với Bass”, Hazard Clique lấy các đoạn lồng tiếng phim trong TVB, hay clip nhà sư truyền đạo như cách RZA đã lồng phim kung fu vào nhạc của Wu Tang, thì nền Hip Hop Việt Nam vẫn còn lẽ vẫn còn khá xa lạ với “sampling” – lấy mẫu của những bản nhạc cũ để làm nên nhạc mới. Các producer ở Mỹ từ những ngày đầu đã dùng các sample từ các thập niên trước để làm beat, nó có thể là một đoạn melody, hay trống, hay bass, hoặc từ phim, … thế nên việc sampling cũng khá phổ biến trong nền Hip Hop nói riêng và âm nhạc nói chung.

Ví dụ như việc DJ Yella và Dr. Dre đã dùng hàng trăm sample trong ‘Straight Outta Compton’ của N.W.A, hay DJ Premier và J Dilla với khả năng ‘chop: cắt-sample-ra-nhiều-đoạn-rồi-ghép-vào’ trời phú của mình. Mặt khác, cũng có những producer trở nên sáng tạo hơn với dòng sampling này, một trong số đó là DJ Shadow với album “Endtroducing…..” – một album thuộc dòng plunderphonics – được tạo từ samples 100%!

I. Nguồn gốc

DJ Shadow (tên thật là Josh Davis) lập nên sự nghiệp của mình với vai trò là một DJ trong radio KDVS của trường Đại học California, Davis từ năm 1989. Anh được truyền cảm hứng từ việc dùng samples để làm nhạc, như việc hàng trăm samples dày đặc được dùng trong album It Takes a Nation of Millions to Hold Us Back (1988) của Public Enemy.

Những bản mix của Josh đã khiến cho người đại điện A&R (tìm kiếm tài năng) là Dave Klein phải chú ý tới và ký hợp đồng với Josh cho hãng Hollywood BASIC để làm nhạc. Trong quãng thời gian ở Hollywood BASIC, Josh đã phát hành bài “Entropy” dài 17 phút và lọt vào mắt xanh của James Lavelle, chủ hãng nhạc Mo’ Wax, và ký hợp đồng tiếp với Josh.

Sau đấy, Josh tiếp tục cho ra mắt những singles như “In/Flux”, và “Lost And Found (S.F.L)”, cả hai sản phẩm trên đều nhận được thành công rực rỡ, cùng 4 phần “What Does Your Soul Look Like” cũng leo top trên các bản xếp hạng nhạc indie ở Anh. Vào lúc này, Josh cũng đang chuẩn bị cho album sắp tới của mình, là “Endtroducing…..”

II. Sản xuất

DJ Shadow bắt đầu làm beat cho album từ năm 1994 trong căn hộ của anh tại California trước khi chuyển đến Glue Factory, home studio của Dan The Automator – người sau này tạo nên 2 album kinh điển của giới underground: Dr. Octagon và Deltron 3030.

Ngay từ ban đầu, Josh đã định làm một album hoàn toàn chỉ dựa trên samples, mặc dù lúc đấy Josh chỉ có 3 thiết bị để làm album: một con máy MPC 60 (lưu lại samples từ records và tạo phần drum), một con chơi đĩa Technics SL-1200 để chơi vinyls và một con Alesis ADAT để thu âm lại thành quả.

Để tạo được album dày đặc samples như thế này, Josh đã thường xuyên đến Rare Records ở Sacramento, tìm nhạc để samples. Ông chủ quán do thấy Josh lúc nào cũng cầm một tập vinyls đầy tay nên đã cho cậu xuống dưới tầng hầm của quán: hơn trăm nghìn vinyls khác chưa được đụng đến tí nào. Josh có kể về quá trình lọc samples từ tầng hầm trong phim tài liệu Scratch (2001):

“Ở dưới này cũng thật đáng buồn bởi vì khi bạn nhìn đống album vất vưởng này, nó giống như những giấc mộng tan vỡ vậy, đặc biệt là khi bạn làm nhạc. Kiểu album hoặc mixtape bạn cho dù bỏ ra bao công sức để làm ra nó, xong rồi cuối cùng chỉ bị để bị thất lạc ở đây, cho dù bạn có muốn hay không thì nó sẽ đều như thế“

Josh đã dùng vinyls dưới tầng hầm này để làm chất liệu cho những tác phẩm đầu của mình, như Endtroducing vậy.

Về phần cover của album, là ảnh chụp của bạn DJ Shadow đang tìm vinyls, bao gồm Chief Xcel (ô bên trái) và Lyrics Born (đội tóc giả bên phải).

Nói về tổng thể, Endtroducing bao gồm samples từ các thể loại: hip hop, jazz, funk, psychedelia, … và cả từ phim lẫn phỏng vấn, đều được DJ Shadow chọn lọc kĩ lưỡng để tạo thành những con track kinh điển. Một luật được Josh đề ra trong khi làm album là chọn những bài nào càng bí ẩn càng tốt, tránh việc chọn những bài nổi để rồi ăn gậy bản quyền. Nhưng quan trọng hơn hết là DJ Shadow không ăn cắp nhạc của người khác để trở nên nổi tiếng, điều anh ấy muốn làm là tạo một album hoàn toàn từ samples và cũng để thể hiện một khía cạnh sâu sắc của những bản nhạc anh lấy mẫu – như là những giấc mộng tan vỡ được hồi sinh lại.

III. Tổng quan về album (những track tiêu biểu)

• Track 1. “Best Foot Forward”: 48 giây kết hợp giữa các đoạn khác nhau từ các bài khác nhau để tạo thành lời giới thiệu mở đầu của DJ Shadow
• Track 2. “Building Steam with a Grain of Salt”: từ đoạn phỏng vấn của George Marsh, ta có thể thấy được sức mạnh kì diệu của âm nhạc đối với con người, thông điệp này cũng được nhấn mạnh trong suốt bài hát thông qua phần production: phần nhạc piano kết hợp với hợp xướng, một đoạn funk guitar cùng với nhiều samples khác
• Track 3. “The Number Song”: chủ yếu là những đoạn trích nói về những con số, nhưng nổi bật nhất là đoạn sample từ bài ‘Orion’ của Metallica, mang đến cho con track vibe của heavy metal
• Track 4. “Changeling”: giai điệu nghe rất bay bổng, sau đó là DJ Shadow nghịch trống cùng với samples, cuối cùng là đoạn guitar cao traò nghe phê lên nóc nhà
• Track 7. “Stem/Long Stem”: đối với tôi, con track này diễn tả sự tối tăm của tâm trạng, như sự cô đơn, trở nên điên loạn, … giai điệu của bài này nghe u ám nhất album
• Track 8. “Mutual Slump”: sample từ bài “Possibly Maybe” của bà chúa Bjork, fan bà này (như tôi) nghe phát biết luôn
• Track 10. “Why Hip Hop Sucks In ’96: I T ‘ S T H E M O N E Y … !” – mặc dù năm 96 với tôi vẫn có nhiều album hay vl: ATLiens, Muddy Waters, Reasonable Doubt, Illadelph Halflife, …
• Track 11. “Midnight in a Perfect World”: con track nổi nhất của album, chắc chắn khi bạn nghe bài này vào lúc nửa đêm bạn sẽ thấy nó hay như thế nào, bởi vì giai điệu của bài này nó rất là kì diệu
• Track 13. “What Does Your Soul Look Like (Pt. 1)” – Blue Sea Revisit: phần saxophone của bài này chính là lý do đầu tiên mà mình phải nghe album này, bởi vì nó quá êm ái

IV. Phát hành, đón nhận và ảnh hưởng

Phát hành

Ra mắt vào 16/9/1996. Xếp thứ 17 ở UK Albums Chart trong 3 tuần, ngoài ra còn có mặt trong các danh sách khác như UK Independent Albums, Dutch Albums, …

Bán gần 300,000 bản từ lúc phát hành cho đến năm 2005

Đón nhận

Pitchfork: 10/10, Rolling Stones: 4/5, Allmusic: 5/5, …

Alternative Press: “một album hip hop kinh điển không thể phủ nhận, DJ Shadow vẫn biết rằng truyền thống sampling là một nghệ thuật”

Entertainment Weekly: “như một bản nhạc phim vậy, đưa hip hop lên một tầng cao mới” và rất nhiều lời đánh giá tính cực khác

Ảnh hưởng

Nằm trong nhiều danh sách của những album hip hop hay nhất mọi thời đại, như Rolling Stones và Pitchfork đều xếp album này trong top album đỉnh của thập niên 90s

Được Time xếp vào “Top 100 Albums hay nhất mọi thời đại”

Nằm trong sách “1001 Albums bạn phải nghe trước khi chết” và xếp thứ 329 trong top 500 albums hay nhất mọi thời đại của Rolling Stones năm 2020

Được Guinness công nhận là Album đầu tiên được làm hoàn toàn từ “samples”, thế nên sau này cũng có rất nhiều nhạc sĩ khác cũng làm albums của mình hoàn toàn từ samples, tiêu biểu nhất phải kể đến album “Since I Left You” (2000) của The Avalanches, khi mà thành viên nhóm nói rằng số lượng samples album này có phải lên đến con số 3500, trong khi track như “Frontier Physchiatrist” đã chứa hơn 30 samples.

– Ảnh hưởng lên nhóm nhạc Radiohead trong cách họ tạo phần drum bass cho album “OK Computer” (1997) – cũng là một trong những album xuất sắc của thập niên 90s, …

V. Tổng kết

Lúc đầu khi tôi nghe album này thì thật sự vẫn không có ấn tượng gì, trừ bài “What Does Your Soul Look Like – Pt.1”, vì ca khúc đó đã giới thiệu đến với album này và âm nhạc của DJ Shadow. Sau vài năm, sau khi đầu óc đã thoáng hơn trong việc tiếp cận các thể loại nhạc khác nhau, chắc sau khi nghe nhiều về dòng experimental, thì tôi đã nghe lại, đồng thời xem video về các samples đã được dùng trong album, thì tôi đã thực sự bị choáng ngợp trước album này.

Từ album này mà tôi cũng biết đến những album khác cũng liên quan đến dòng sample, như “Since I Left You” của The Avalanches như tôi đã nói, cũng không thể không nhắc đến album “Paul’s Boutique” của Beastie Boys, vì album đó cũng dày đặc samples đến nỗi không thể phân tích hết được mà còn có cả chương trình nói về quá trình sampling của album đó. Nói chung là nếu bạn nào là fan của dòng instrumental hip hop mà chưa nghe album này thì nên nghe thử một lần nhé!

• Bài hát yêu thích: Building A Steam With a Grain of Salt, Changeling, Midnight in a Perfect World, What Does Your Soul Look Like – Pt.1
• Link về những samples đã được dùng trong album: