“Wrath of the Math” – Đấu tranh cho nền văn hoá đang dần bị băng hoại

Luôn có ai đó sẽ luôn chiến đấu vì “linh hồn” của HipHop. Kể từ khi bản rap đầu tiên được thu âm, thì đã có những con người đấu tranh để giữ cho văn hoá, loại hình nghệ thuật này được “thuần khiết” nhất – trước ảnh hưởng thối nát từ các xu hướng thương mại được vẽ ra bởi truyền thông.

Và những lời kêu gọi có thể là vô ích này có lẽ mạnh mẽ nhất là vào giữa những năm 90, khi các hãng thu âm lớn hơn đang tính toán xem họ có thể kiếm được bao nhiêu tiền từ việc rút máu từ thể loại này. Đối với tất cả các mục đích, có hai bộ mặt chính trong thời kỳ này là Bad Boy Records của New York và Death Row Records tại Los Angeles. Bad Boy, theo sự dẫn dắt Puff Daddy, về cơ bản đã tạo ra các gương mặt láng mướt với những bộ vest sáng bóng – những thứ rất là pop. Còn về Death Row được cai trị bởi Suge Knight với hình ảnh bụi bặm hơn, là những gã gangsta ở trong phòng thu

Chính trong thời đại này, Soundscan chính là vua (theo dõi doanh số bán các sản phẩm âm nhạc và video nhạc tại Mỹ và một số quốc gia khác). MTV và những đài phát thanh bắt đầu chào đón các rapper non trẻ mới vào nghề. Từ đó nhạc rap ngày càng trở thành một thể loại âm nhạc gây sốt trên thế giới. Nhưng khi HipHop trông có vẻ như đang trở thành một sức mạnh không thể cản phá, thì với các sản phẩm mang đầy nội dung của chủ nghĩa vật chất đang tràn lan ra kia – liệu có phải HipHop có phải trả giá bằng linh hồn của mình?

Năm 1996, Kendrick “Jeru the Damaja” Davis đã lao vào cuộc chiến này. Jeru, người đã được biết đến vào đầu những năm 90 với tư cách là một nhánh của GangStarr, bộ đôi huyền thoại với ‘King of Monotone’ Guru và DJ Premier; với những lần xuất hiện trong album “Daily Operation” vào năm 1992 cũng như “Hard to Earn” năm 1994 của bộ đôi này. Bên cạnh đó anh cũng khắc tên mình lên bản đồ HipHop với một số dự án solo mang tầm classic như tác phẩm đầu tay ra mắt năm 1994 “The Sun Rises in the East”, một dự án đáng tự hào với những bản hợp ca như “Come Clean”, “D. Original”, và “You Can’t Stop the Prophet”. Tại đây nam emcee của New York đã tự khẳng định vị trí của mình như một người bảo vệ tự phong cho những tín đồ thuần tuý nhất của HipHop, Jeru luôn sẵn sàng bảo vệ họ khỏi sự ngu dốt và chủ nghĩa vật chất đang trở nên tràn lan như đại dịch

Và trong album thứ hai của anh, “Wrath of the Math”, Jeru the Damaja đã có những phát súng nhắm vào những người mà anh coi là kẻ thù của HipHop, bao gồm Bad Boys, Death Rows và cả những mục tiêu nhỏ lẽ khác là Hot 97 của New York – những đài phát thanh thương mại, và các hãng thu âm mà gã chiến binh này tin rằng đang đồng lõa trong việc làm suy thoái nền văn hóa này

Một sản phẩm phản ánh rõ nét sự thất vọng và tức giận đến run bật về những gì HipHop đang trở thành, với Jeru, anh đóng vai một nhà tiên tri đầy giận dữ tìm cách đuổi những tên trộm cướp chó má ra khỏi ngôi “đền thờ thiêng liêng” của mình

Đồng hành cùng Jeru trong nhiệm vụ thần thánh này chính là DJ Premier, người đảm nhận tất cả các nhiệm vụ trong khâu sản xuất. Nói về Primo một tý, các bạn có biết trong khoảng giữa thập niên 90 này là khoảng thời gian phải nói là kinh điển của tay producer huyền thoại này; với việc thầu trọn LP thứ tư của Gang Starr là “Hard to Earn”, “The Sun Rises in the East” của Jeru và cả “Livin ‘Proof”, dự án đầu tay của bộ đôi Group Home; mấy tay cộm cán như Nas, KRS-One, Das EFX, Bahamadia, MOP; rồi cả những rapper như Notorious BIG và Jay-Z, hai nghệ sĩ đang tạo ra thể loại âm nhạc đã vẽ nên cơn thịnh nộ của Jeru. Nhiều năm sau, Primo cũng đã nói về việc album này thực sự khiến cho công việc với anh với Bad Boy trở nên khó xử như thế nào. Nhưng bất chấp điều đó, Primo vẫn thực hiện công việc của yeoman trong album này, kết hợp Jeru với phần nhạc nền đầy mạnh mẽ để anh ta có thể đánh bại những gã này

Trong đó với “One Day”, một con track storytelling với nội dung Jeru kể về con đường gian truân để tìm kiếm ‘HipHop’ sau khi ‘nó’ đã bị bắt làm con tin và buộc phải mặc cả bộ suit Versace bóng loáng để làm trò trước khán giả. Sau khi nhắm vào Bad Boy Records và đánh bại Jay Black (người đứng đầu bộ phận tiếp thị và quảng bá của hãng vào thời điểm đó), Jeru cũng tiếng tục hướng về phía Tây để khôi phục HipHop khỏi nanh vuốt của Death Row. Với track tiếp theo, “Bullshit”, Jeru chế nhạo tất cả những gì mà anh không thích về tình trạng hiện nay mà anh cảm nhận được từ HipHop. Anh mơ thấy mình ở Tahiti, khoác trên mình những viên kim cương, xung quanh là những phụ nữ xinh đẹp, uống rượu martini, với máy bay phản lực tỷ đô và du thuyền triệu đô tùy ý anh sử dụng. Chính sự phóng đại, lố bịch quá mức này của Jeru cũng là điểm quan trọng của những track như này, nó thể hiện trí tưởng tượng cũng như khả năng rhyme của anh

Đĩa đơn chủ đạo của album là “Ya Playin’ Yaself”, một track đào sâu hơn về những vấn nạn được tạo ra bởi mainstream rap. Qua một sample được xào nấu, tăng nhịp lên một tý từ bài “You Are What I’m About” của New Birth, Jeru một lần nữa đưa các rapper côn đồ vào tầm ngắm với những bar như:

“Everybody’s psycho or some type of good fellow
But me? I keep it real, that’s all swine like Jello
Don’t drink Cristal, and I can’t stand Mo
Never received currency for moving a kilo
Or an ounce, make ’em bounce to this fake-pimp-free flow
I never knew hustlers confessed in stereo”

Jeru cũng chỉ tay vào những gã giám đốc điều hành của các hãng thu âm, những kẻ luôn miệng tuyên bố tất cả đều là vì nghệ sĩ – nhưng sự thật thì chẳng ai được tự do tạo ra những sản phẩm cho chính bản thân mình

“If you got so much cheese, where are the Black distributors
And these record labels shaking them down like mobsters”

Hay cả ….

“Asses shake, bottles pop, the government is breaking down you fools
You work all week and give the Devil back his jewels”

Và có thể bạn chưa biết, “Wrath of the Math” là một sản phẩm được kết dính bởi hai bài hát riêng biệt đã được phát hành trước đó, nhưng nó lại cực kỳ phù hợp với album. Đó là “Tha Frustrated Nigga”, được nghe lần đầu tiên trong album tổng hợp năm 1995, “Pump Your Fist”. Một ca khúc cho phép Jeru trút sự bực tức của mình vào đạo đức của người Mỹ, những người vẫn đang khiến cho người da đen và văn hóa của họ bị gạt ra ngoài lề. Cuối cùng thì album kết thúc với “Invasion”, xuất hiện lần đầu tiên trên bộ phim hình sự New Jersey Drive được phát sóng cũng 1995, cũng là một track nói về vấn đề chủng tộc, với sự quấy rối của cảnh sát đối với cộng đồng người da đen:

“When I was young, I used to shoot for the stars
But got shot down by demons in patrol cars.”

Album thỉnh thoảng bị chững lại. Đầu tiên là khi Jeru cố gắng tiếp nối với các bài hát trước đó của mình như “Revenge of the Prophet (part 5)”, track đóng vai trò là phần tiếp theo của siêu phẩm “Can’t Stop the Prophet” từ album trước đó. Theo hiểu biết của tôi, thì vẫn có ba phần khác chưa được phát hành cho câu chuyện vẫn còn đang lấp lửng này; và đó là một trong số ít trường hợp mà sự thiếu tinh tế của Jeru đã trở ngại rõ ràng cho con đường âm nhạc của anh ấy. “Physical Stamina” cũng là một sai sót tương tự, nhưng ở đây là do một trường hợp cực kỳ hiếm từ DJ Premier. Giống như sản phẩm trước đó là “Mental Stamina”, có cả sự xuất hiện của Jeru và Afu-Ra với những bars đối thoại qua lại của hai emcee, nhưng phần beat là một cái gì đó, một bản hòa tấu của âm thanh điện tử kỳ lạ, và nó quá khó nghe …. ít nhất là với tôi

“Me or the Papes” và “Not Your Average” cũng có vấn đề. Cả hai đều sử dụng mấy câu chuyện nhạt nhẽo như “tụi mày đến với tao là vì tiền”, hay kiểu so sánh “nữ hoàng với gái điếm”. Một chủ đề mà chúng ta có thể thấy nhan nhãn trong thời điểm đó cho đến hiện nay, và cả hai đều lãng phí những con beat của Primo

Đó là một vài lỗi mà tôi cảm thấy được ở dự án này. Nhưng album cũng có một số đoạn rất bùng nổ được tạo ra bởi Jeru. Như những track “Whatever”, “Scientifical Madness” và “How I’m Living” chính là những minh chứng rằng lưỡi gươm của gã chiến binh này vẫn rất sắc bén. Trong album này, Jeru cũng không chỉ nhắm vào các cá nhân liên quan đến Bad Boy và Death Row; với “Black Cowboy”, anh ta đột nhiên đáp trả bộ ba Fugees một cách vô cùng gay gắt, sau khi Pras (thành viên của Fugees) đột nhiên nhắc đến anh trong track “Zealots”. Qua một đoạn piano luyến láy, Jeru thách thức họ: “When I step to you don’t seek refuge / Make it happen, fuck the rapping”. Đến nay lý do của cuộc xung đột nhỏ này vẫn còn là một bí ẩn, nhưng nó đã tạo ra một số bản nhạc rất tuyệt vời

Hay “Too Perverted” cũng là một ca khúc khá nổi bật, là một sản phẩm gai góc nhắm vào các hãng thu âm, với những cú đấm theo đúng nghĩa đen của nó:

“I pierce flesh and strike nerves like acupuncture
Or acupressure, feel the wrath of my mathematics
Kinetics, you need a local anesthetic
Cause your system has acquired an immune deficiency”

“Wrath of the Math” cũng màn hợp tác cuối cùng của Jeru và DJ Premier. Sau dự án kinh điển này, Jeru im lặng trong vài năm, rồi xuất hiện để phát hành một dự án, nhưng không bao giờ nhận được sự chú ý từ lứa rap fan sau này hay truyền thông. Còn Primo thì tiếp tục là một nhà sản xuất được săn đón và vẫn hoạt động ổn định cho đến ngày nay. Bad Boy và Death Row tiếp tục thống trị vào cuối những năm 90, lướt sang những năm 00, cho đến khi cả hai đều sụp đổ dưới sức nặng của chính mình.

Thế đấy, lịch sử sẽ được viết bởi những người chiến thắng, và những người chiến thắng đã viết rằng bộ vest sáng bóng và những gã côn đồ là điều tuyệt vời nhất của HipHop. Họ chỉ vào số liệu bán đĩa khổng lồ và vị trí của họ trên các bản xếp hạng thương mại. Họ sẽ quyết định rằng bất kỳ ai chỉ trích thành công của họ đều là những kẻ điên vì chỉ vì đơn giản đây là những kẻ thất bại. Tuy nhiên, vẫn có những người kiên trì đấu tranh cho điều này cho đến nay, chống lại những thế lực mà họ tin rằng đang làm băng hoại nền văn hoá này. Rap game có lẽ sẽ thay đổi, nhưng cái tên HipHop, và trò chơi của nó sẽ vẫn tiếp tục.

Nghe toàn bộ album tại đây: